|
| |
|
Gmina Polanka Wielka
Gmina Polanka Wielka le�y na p�nocnym skraju Wysoczyzny Osieckiej - cz�ci Pog�rza Wilamowickiego, kt�ra zajmuje obszar pomi�dzy dolinami rzek: So�y, Skawy i Wis�y. Gmina zajmuje powierzchni� ok. 2400 ha i liczy 4000 mieszka�c�w. Gmin� tworzy tylko jedna wie� - Polanka Wielka. Podstaw� gospodarki jest rolnictwo, a tak�e us�ugi � g��wnie transport i budownictwo.
Przypuszczalnie nazwa "Polanka" (pierw. Polenka) wywodzi si� od wolnej przestrzeni lasu, czyli polany. �lady osadnictwa pozostawione przez grupy ludno�ci zajmuj�ce si� g��wnie zbieractwem i my�listwem w okolicach Polanki si�gaj� epoki kamiennej, natomiast pierwsza pisana wzmianka o Polance pojawi�a si� w 1326 r. Dzisiejsza nazwa Polanka Wielka ustali�a si� na prze�omie XIX i XX w.
Gmina posiada atrakcyjne walory krajoznawcze � wspania�e widoki, pomniki przyrody, pi�kne stawy, zadbane pola i lasy, a tak�e szereg godnych obejrzenia zabytk�w. Do nich nale�y zaliczy� ko�ci� �w. Miko�aja oraz zesp� pa�acowy wraz z parkiem � obecnie pomnikiem przyrody.
Ko�ci� �w. Miko�aja pochodzi prawdopodobnie z I po�owy XVI wieku, jednak mia� swojego poprzednika ju� wcze�niej, gdy� pierwsza wzmianka o parafii pochodzi z I po�owy XIV wieku. Do dzi� pozosta� murowany fragment tamtej �wi�tyni -kawa�ek �ciany w dawnej zakrystii. To oficjalne dane, jednak niekt�rzy twierdz�, �e �wi�tynia pochodzi z XIII wieku, a szesnastowieczna jest jedynie dobudowana p�niej wie�a, kt�rej zwie�czenie stanowi obeliskowy he�m klasycystyczny. Pierwotnie wzmiankowana jako "Polenka" w XIV wieku, roz�o�ona 6-kilometrowym pasem na p�nocnym skraju Wysoczyzny Osieckiej Polanka, zawdzi�cza swoje zabytki z I po�owy XV wieku, swojemu pierwszemu w�a�cicielowi, Miko�ajowi z Myszkowa herbu Jastrz�biec. Ko�ci� by� kilkakrotnie odnawiany, z powodu usytuowania na podmok�ym terenie, m.in. w 1658 przez cie�l� Wojciecha, p�niej dwukrotnie w XVIII i XIX wieku, przez co straci� sw�j pierwotny charakter. Za to przeprowadzone w 1877 gruntowne odnawianie wn�trza, od�wie�y�o polichromi�. Remonty te by�y tak znacz�ce, �e na ich pami�tk� wmontowano w �cian� tablic� z czarnego marmuru. Wewn�trz znajduj� si� o�tarze: g��wny i dwa boczne w stylu rokoko (kt�rych wyposa�enie spl�drowali z�odzieje), opr�cz tego dwie zabytkowe �awki kolatorskie, a wierni jeszcze niedawno mogli si� tu spowiada� w dw�ch barkowych konfesjona�ach. W drewnianej wie�y, pe�ni�cej rol� dzwonnicy, wisi dzwon z 1413 roku odlewany w ludwisarni Jana Freudenstata w Krakowie.
Pa�ac, a zw�aszcza najstarsza, �rodkowa jego cz�� pochodzi z I po�owy XVII wieku. Budow� czy te� przebudow� najstarszej �rodkowej cz�ci pa�acu, kt�ra przybiera charakter willi, przypisuje si� Aleksandrowi Myszkowskiemu -�wczesnemu zarz�dcy Polanki. Rozbudow� zacz�to dopiero w 1734 roku. Skrzyd�a budynku po��czono wtedy ze �rodkow� cz�ci� kru�gankami. W XIX wieku �wczesny w�a�ciciel pa�acu, Apolinary �e�ski, podni�s� skrzyd�a budynku do wysoko�ci pierwszego pi�tra i ujednolici� elewacj� frontow�, dzi�ki czemu dzi� wygl�da jak jedna ca�o��. Podczas II wojny �wiatowej stacjonowa� tu sztab Luftwaffe. By� tu r�wnie� szpital, a potem kr�tko szko�a podstawowa. Potem pa�ac z 11ha parku i kilkadziesi�t ha gruntu dosta�o si� gminnej sp�dzielni, kt�ra w par� lat zamieni�a go w ruin�. Od 1974 pa�ac jest w�asno�ci� Rolnej Sp�dzielni Produkcyjnej im T. Ko�ciuszki i jej prezes, Pawe� Jarosz, uratowa� pa�ac, przeznaczaj�c go pierwotnie na hotel. Gruntownie odnowiono wn�trza, przywracaj�c je do stanu dawnej �wietno�ci pod okiem konserwatora wn�trz. Jest to bez w�tpienia najpi�kniej utrzymany, zabytkowy pa�acyk na terenie Ziemi O�wi�cimskiej.
Na uwag� zas�uguje tak�e cmentarz parafialny z XIX w., kilka przydro�nych kapliczek oraz pomnik ku czci poleg�ych w I i II wojnie �wiatowej.
Zabudowania zagrodowe, jednorodzinne rozmieszczone s� wzd�u� dobrze rozwini�tej sieci dr�g lokalnych. Wyznaczone na turystycznych szlakach punkty krajobrazowe zapewniaj� niezwyk�e widoki na Wy�yn� Krakowsk� i �l�sk�, Kotlin� O�wi�cimsk� oraz pasma Beskidu Ma�ego. W 2000 r. rozpocz�to budow� nowego amfiteatru w centrum Polanki, atrakcyjnie zlokalizowanego w starym parku po�r�d kilkusetletnich d�b�w.
Na g��boko�ci ok. 300 m w ska�ach karbo�skich stwierdzono wyst�powanie stosunkowo bogatych pok�ad�w w�gla kamiennego. Ska�y karbo�skie pokryte s� i�ami morza mioce�skiego, a te z kolei osadami lodowcowymi i rzeczno-lodowcowymi.
Warto zobaczy�:
 ko�ci� pw. �w. Miko�aja,
zesp� pa�acowy wraz z parkiem (liczne pomniki przyrody),
stary cmentarz parafialny z 1847 roku,
niewielkie kompleksy le�ne z cenn� ro�linno�ci� �r�dliskow� w po�udniowej cz�ci gminy,
projektowane u�ytki ekologiczne.
URZ�D GMINY POLANKA WIELKA
ul. D�uga 61, 32-607 Polanka Wielka
tel. 033 848 80 08, 848 82 77, fax 033 848 80 09
e-mail: gmina@polanka-wielka.iap.pl
http://www.polanka-wielka.iap.pl
|
| |
|
|
